چکيده

در اين نوشتار مطالبي در خصوص خودتحليلي و راهکارهاي عملي آن تشريح و بررسي مي شوند. خودتحليلي يکي از نيازهاي اصلي رشد و تعالي انسان است که در اين مقاله توجيهات و دلائل لازم ذکر مي شود. ما در اين دنيا واقعيت ها را نمي بينيم و اين موضوع در رابطه با خودمان پررنگتر است. دلیل آن این است که حواس پنجگانه ی ما دارای فیلترهایی است که قدرت تشخیص و توانایی ما را محدود می کند. خودتحلیلی می تواند تا اندازه ای این فیلترها را برطرف نموده و چشم ما را به دنیای واقعی باز نماید.

مقدمه

در دنياي امروز خودتحليلي يکي از نيازهاي اصلي مي باشد. بدون خودتحليلي، امکان موفقيت ميسر نيست. آنهايي که موفق شده اند به طور مداوم تمام حرکات و سکنات خود را تجزيه و تحليل کرده و ارزيابي مي نمايند و از آن براي تصميم گيري و هدفگزاري آينده استفاده مي کنند.

با خودتحليلي است که مي توان خود را از اسارت نفس، رها کرده و در گستره ي وسيع روحي قدم برداشت و جلو رفت و روح خود را نيز با گذشت زمان، وسعت داد تا به تعالي برسد. خودتحليلي باعث مي شود وظايف در زير تلنبار عادت هاي ناپسند مدفون نگردد، بلکه ما را از نفوذ مخرب آنها رها کرده و باعث مي شود بذرهاي موفقيت در زندگي ما کاشته شود. با خودتحليلي است که انسان درمي يابد که زندگي زماني ارزش دارد که انسان به کار اصلي يعني همان معني و ارزش هاي واقعي هستي، بپردازد.

ما بايد به خوبي تمام درسهايي که زندگي به ما مي دهد، فرا بگيريم. تفاوت صحنه ها نبايد از نگاه تيزبين ما فرار کنند و هر روز بايد درسهاي لازم را از اين صحنه ها بياموزيم. ما بايد بدانيم که به دنيا آمده ايم تا درس زندگي را با تمرکز روي هدف متعالي به هستي آوردن بشر، بياموزيم و بدانيم که چه کسي پشت صحنه ي زندگي است.

خودتحليلي و عادتهاي دنيايي

بدون خودتحليلي، انسان زندگي ماشيني دارد و از تربيت روحي که منبع اصلي قدرت اوست باز مي ماند. اگر در وادي عادت هاي دنيايي بمانيم منبع قدرت و عظمت ما محدود مي شود زيرا انساني که فقط به جنبه هاي مادي مي پردازد از اصل خويش دور گرديده و حتي از قدرت محدود مادي خويش نيز نمي تواند بهره ي کامل ببرد. پس خودتحليلي که زمينه ساز خودسازي و تعالي است يک امر مهم و ضروري است.

اگر به طور مداوم خود را تجزيه و تحليل کنيم آن وقت مي توانيم بگوييم که آيا در مسير آرمانها و اهداف متعالي گام برمي داريم يا نه؟. آنوقت خواهيم فهميد که آيا محصول و برده ي محيط خود هستيم يا صرفاً سرگرم صبحانه، ناهار و شام، کارکردن، خوابيدن، از اينجا به آنجا رفتنيم؟ با خودتحليلي ما خواهيم دانست به دنبال چه هستيم و به همين علت طعم شادي و خرسندي پايدار را احساس مي کنيم. در آن صورت ما مثل ماشين کوکي زندگي نمي کنيم بلکه تلاش داريم تا بر محيط پيرامون تأثير بگذاريم.

خودتحليلي و عقلانيت

بدون تعصب و با تکيه بر عقلانيت و منطق، تجزيه و تحليل کردن مفيد است. در اين صورت آرمانها و اهداف مشخص بوده و افکار و آرزوها در راستاي آنها تنظيم مي شود. با خودتحليلي ما مي توانيم خودمان را ببينيم و بستگي به کيفيت خودتحليلي دارد تا اين ديد را قويتر کند يا افزايش دهد. ما اگر خود را ببينيم در مسيرهاي بيراهه نمي افتيم و قبل از هرگونه اشتباه بزرگي، مي توانيم با تجزيه و تحليل، افق هاي دورتري را ديده و از آن اجتناب کنيم.

در زندگي امروز کم اتفاق مي افتد که کسي الزاماً ويژگي والدين خوب خود را داشته باشند. ولي اگرکسي بخواهد رشد و تعالي او از حد والدين خود فراتر رود بايد زندگي آنها را تجزيه و تحليل کند و از آن درس هاي لازم را براي زندگي بگيرد. اين افراد در موفقيت از والدين خود قطعاً جلو مي زنند.

خودتحليلي و روح

خودتحليلي براي پيشرفت روح از اهميت خاصي برخوردار است. خودتحليلي است که باعث مي شود بطور پيوسته در تغيير خود در جهت رشد و تعالي موفق باشید. البته اين تغيير بدون اراده ي قوي و کوشش ميسر نمي باشد. يقيناً براي انجام اين تغييرات که بعضاً شامل عادت هاي ديرينه و طولاني مي باشد بايد با تمام قوا و اراده به جنگ آنها رفت تا آنها را به کلي ريشه کن ساخت. صبرو شکيبايي براي انجام اين تغييرات بسيار لازم و ضروري است.

اولین مرحله برای حذف عادتها، شناسایی آنها می باشد. روشهای مختلفی برای حذف عادتهای دنیایی وجود دارد که هرکس متناسب با شرایط روحی و محیطی خود می تواند راههای مناسب را کشف و عملی نماید. یک نفر می گفت من برای اینکه عادتهای منفی خود را حذف کنم به مدت 40 روز بر آن متمرکز کرده و مواظب هستم که آن عادت را انجام ندهم. هرچند سخت است ولی بعد از 40 روز انسان وابستگی خود را به انجام آن عادت از دست می دهد و احساس سبکی و آزادی می کند. یا یک نفر دیگر می گفت من برای حذف عادتهای ناپسند بطور مداوم عبارات تأکیدی که مخصوص آن ساخته ام را تکرار می کنم و واقعاً تأثیر گذار است.

نکته ی مهم این است که برای بدست آوردن این راهکارها باید به صورت علمی و دقیق باید مطالعه داشته باشیم و کتابهای زیادی در این خصوص نوشته شده است که می توان از آنها استفاده کرد.

خودتحليلي و ارتباط بين روح و جسم

جنبه هاي جسمي و روحي به طور نزديکي به هم مربوط مي شوند. فردي که کبدش خوب کار نمي کند بدخلق مي شود. کسي مشکل تيروئيد دارد عصبي مي شود. زماني که انسان صفرا مزاج است دوست ندارد لبخند بزند. به طور کلي حالت جسمي روي احساسات و افکار تأثير مي گذارد.

ضعيف شدن هر ارگاني روي قدرت روحي نيز تأثير مي گذارد. افرادي که زياد گوشت مصرف مي کنند، اغلب اخمو بوده و پر از خشم هستند. اگر يک هفته مرتب آب انگور بخوريد احساس نشاط کرده و با همه در صلح خواهيد بود.

بايد ارتباط بين جسم و روح را به خوبي درک کنيم. البته اين درک بايد با هماهنگي کامل با نيازها باشد. در واقع تمام نيازها و شرايط به طور کامل مدنظر باشد. بعضي ها آنقدر به ارتباط قوي بين روح و جسم رسيده اند که مي توانند روز خود را با يک ليوان شير سر کنند. از نظر خيلي از ماها اين امر غيرممکن به نظر مي رسد ولي واقعيت دارد. انسان خودساخته اي را مي شناختم که غذاي روزانه اوفقط يک ليوان شير بود و بس.

خودتحليلي و قدرت ذهن

براي خودتحليلي بايد از قدرت ذهن استفاده کرد. با استفاده از قدرت ذهن ما مي توانيم خود و توانمنديهاي خود را بيشتر بشناسيم و نقاط ضعف خود را شناسايي نماييم. با حذف نقاط ضعف و تقويت نقاط مثبت مي توانيم قدرت روحي و جسمي خود را بالاتر برده و هماهنگي جديدي بين روح و جسم در کمال صحت و سلامت برقرار کنيم و اين نشان از قدرت ذهن در زندگي و نقش بي بديل آن دارد که ما بايد براي رشد و تعالي خود به استفاده از آن ترغيب شويم. با  قدرت ذهن بايد عادتها را تحت کنترل درآوريم. وقتي ارتباط بين روح و جسم قوي است جسم در کنترل روح است و لذا اين کنترل منجر به اين مي شود که يک فرد خودساخته بتواند در طول شبانه روز فقط 2 الي 3 ساعت بخوابد و از همه ي افراد اطراف خود نيز شاداب تر و قوي تر باشد.

نياز اصلي انسان به خواب در صورتيکه با خودسازي به آرامش و صفاي الهي رسيده باشد بيش از 2 الي 3 ساعت نيست. خواب زياد ما به علت تفکرات و روشهاي غلط زندگي ماست که توان و انرژي ما را تحليل برده و ما را نيازمد استراحت بيشتر مي کد. در واقع عدم تمرکز ذهني و جسمي است که ما را نيازمد خواب زیاد مي کند. به زندگي بزرگان نگاه کنيد در عين سلامت جسماني و عمر زياد خواب کم داشته اند. اگر زندگي امام خميي(ره) را مورد مطالعه قرار دهيم  متوجه مي شويم که اين بزرگمرد با اين همه مشغله هاي ذهني و کاري هيچ وقت از شب زنده داري غفلت نمي نموده است. پيامبر اسلام(ص) و حضرت علي(ع) بيشتر اوقات شب را به تهجد و راز و نياز با خدا مشغول بودند.

البته نبايد جسم را بي اهميت شمرد و به طور انقلابي، جسم را وارد رياضت هاي غيرمنطقي نمود. فرد خودساخته اي به يکي از شاگردانش که مي خواسته همانند او روزانه با يک ليوان شير سر نمايد گفتند من بعد از 25 سال برنامه ريزي و مطالعه در اين خصوص به اين مرحله رسيده ام و شما نبايد يک دفعه، اينقدر جسم را دچار مشکلات کنيد. اين کار بايد تدريجي و علمي انجام شود در غيراينصورت حتماً صدمه خواهيد ديد. لذا بايد مواظب جسم بود. از غذاهاي مناسب و به اندازه استفاده کرد.

خودتحليلي و تغيير

بعضي ها مي گويند از افرادي که شما را عصباني مي کنند حتي المقدور دوري نماييد ولي اگر بتوانيم به جاي اينکه محيط خود را تغيير دهيم تلاش کنيم که خود را تغيير دهيم بيشتر موفق خواهيم شد. ما به خودمان کنترل داريم ولي به محيط کنترل نداريم. ممکن است هر جا که بروید یک فرد پیدا شود که شما را عصبی کند. مگر یک فرد چقدر می تواند محیط خود را تغییر دهد.

اغلب نقاط دنيا به مثابه يک بيمارستان رواني است. تعدادي از مردم دچار حسد، عده اي گرفتار خشم، و برخي اسير کينه و شهوت هستند. خيلي ها قرباني عادت ها و هيجانات خود هستند. ولي ما مي توانيم خانه را محيط امن و آرامش خود بسازيم. لذا لازم است خود را تجزيه و تحليل کنيم و همه ي هيجانات در بدن و ذهن منعکس مي شوند. چشم و هم چشمي  و ترس، صورت را رنگ پريده و عشق، آن را گلگون مي سازد. ياد بگيريم آرام باشيم. در آن صورت همواره شاداب خواهيد بود.

اگر امروز ما از ديروزمان بهتر نباشد هم در سلامتي و هم در آرامش ذهني و هم در شادي روحي، پسرفت داشته ايم. چون کنترل کافي روي اعمال خود نداشته ايم. کنترلي بر روي عادت نداشته ايم بلکه ما اسير آنها بوده ايم. اين عادات را ما به وجود آورده ايم و خودمان هم مي توانيم آنها را از خود دور کنيم. اگر افکار نادرستي در ذهن داريم بايد آن را با يک افکار خوب جايگزين کنيم. تغيير در افکار و عادتها مي تواند تفاوت زيادي در وضع ما پديد آورد. محيط تأثير زيادي روي زندگي شما دارد اگر لازم مي دانيد آن را تغيير دهيد. البته زماني که از نظر ذهني قوي شديم مي توانيم در هر محيطي مؤثر باشيم ولي قبل از تکامل ذهن، ممکن است تغيير محيط براي پيشرفت نياز باشد.

خودتحليلي نيز براي آنکه به شما کمک کند تا خود را بهتر کنيد، لازم است بدون هرگونه ترسي، خود را تغيير دهيد، مي توانيد انتقادات اطرافيان را بدون هرگونه ناراحتي بپذيريد.

خودتحليلي و تمرکز بر خود

افرادي که دوست دارند روي عيب هاي ديگران تکيه کنند کرکس هاي انسان نما هستند. در دنيا بيش از اندازه جنايت هست. از بدي صحبت نکنيد، به بدي فکر نکنيد و کار بد انجام ندهيد. به همه شميم معطر خوبي و نيکي را ساطع سازيد. طوري با هر کس برخورد کنيد که دوست مددرسان او هستيد، نه مخرب. سعي کنيد خود را تجزيه و تحليل کنيد و بکوشيد که بهترين کيفيت هايتان را رشد دهيد.

تمام کارهايتان را باکيفيت انجام دهيد. رشد دادن کيفيت در انجام کارها به موفقيت انسان کيفيت و غنا مي بخشد. کساني که با کيفيت درس مي خوانند نمره ي الف مي گيرند. يعني به تمام زواياي دروس خود مسلط مي شوند.

خودتحليلي و کنترل نفس

يکي از نتايج خودتحليلي اين است که ما پي مي بريم در اکثر مواقع، اسير هواي نفس هستيم که به عادت هاي ما تبديل شده اند. ما بايد کنترل نفس را ياد بگيريم وگرنه در تمام مدت حرص خواهيم خورد. داشتن رفاه در زندگي چيز خوبي است ولي هرگز اجازه ندهيد که اسير و بنده ي آن شويد.

خودتحليلي اگر به توازن در جنبه هاي مادي و معنوي بينجامد مفيد خواهد بود زيرا تا زماني که توازن فکري، مادي و معنوي به دست نياورده ايم، شاد نمي باشيم. شهود معنوي به ما مي گويد که چگونه زندگي را کنترل کنيد تا برده ي ماديات نشويد. از خرد به دور است که اجازه دهيد جنبه هاي مادي روي قضاوت شما تأثير بگذارند چرا که اين وجدان و شهود شماست که بايد تصميم بگيرد.

ويژگيهاي انسان خودتحليل گر

انساني که خودتحليلي کرده باشد مي تواند داراي دو ويژگي مهم گردد:1-  زندگي ساده 2- بزرگ انديشي. يک مرحله از خودتحليلي اين است که بتوانيم نشاط دروني را با تفکر و تعمق و هماهنگ کردن هوشياري با خداوند هميشه حاضر و هميشه هوشيار که وجودش مظهر شادي هميشه باقي است فراهم آورد. شادي ما هرگز به عوامل بيروني وابسته نباشد. هرچيزي که در محيط پيرامون رخ مي دهد نباید آرامش و صفاي الهي که در وجود ما موج مي زند دچار تلاطم کند.

اگر خدتحلیلی کرده باشیم در مشکلات و موانع همانند کوه خم به ابرو نمی آوریم و هميشه رفتار و اخلاقي يکسان خواهیم داشت و با يک مشکل يا مانعي از کوره در نمي رویم.

لذا باید خود را تجزيه  تحليل کرده و براي بالابردن کيفيت زندگي، مطالعات مخصوص داشته باشیم و مطالعات خود را فقط محدود به فيزيک و رياضي و علوم مهندسي ختم نکنیم بلکه براي برنامه ي خودسازي خود، مطالعات عميق و قابل توجهي انجام دهیم.

در آئین زندگی مطالعه داشته باشیم. در مسائل عمیق مذهبی مطالعه داشته باشیم. در بررسی فرآیند زندگی افراد موفق در همه ی حوزه ها مطالعه داشته باشیم. با کتابهای ملی و جهانی انس داشته باشیم.

پروفسور حسابی قرآن کریم را حفظ و به آن اعتقادی زرف داشتند. دیوان حافظ را نیز ازبر داشته و به بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه ی فردوسی، متنوی مولوی و منشأت قائم مقام اشراف کامل داشتند.

با تجزیه و تحلیل خود ما به معیارهایی برای ساختن خود دست می یابیم. لذا بازهم می گویم باید خود را بطور مداوم تجزيه و تحليل کرده و خود را به صورت انساني درآوریم که با معیارهای مطالعاتی و عمیق خود تطابق داشته باشد. با خودتحلیلی است که ما اصول مهار نفس را ياد گرفته و کارهايي که انجام مي دهیم به نفع خودمان تمام می شود. فردی که مشتاق تجزیه و تحلیل خود است دارای يک ذهن آگاه و برنامه ريز است.

لذا یکی از ضروریات اصلی برای موفقیت در زندگی، خودتحلیلی است. بدون خودتحلیلی انسان نه تنها به خود واقف نمی شود بلکه از محیط پیرامون خود نیز اطلاعات مفیدی به دست نیاورده و دچار مشکلات اساسی می شود که در این خصوص در آینده بیشتر صحبت خواهیم کرد.